ابریشم یک کالای لوکس باستانی
در حدود ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، ابریشم به صورت منحصر به فرد طبق یک سنت چینی در چین تولید می شد. در آن زمان ابریشم آنقدر ارزش داشت که روش های تولید آن مثل یک راز کاملاً سر به مهر حفظ می گردد و هیچ کس حق نداشت تا دانش تولید ابریشم را به خارجی ها حتی به قیمت جان خود انتقال دهد. اما سرانجام دانش نحوه تولید و فرآوری ابریشم به خارج از مرزهای چین رسید. این دانش در ابتدا به هند و ژاپن، سپس به ایران و سرانجام در قرن ششم میلادی به اروپا رسید.
ابریشم لوکس باستانی جز صادرات اصلی چین محسوب می شد. تاجران چینی این کالای لوکس را به منظور مبادله با کالاهای دیگر از طریق شبکه های مواصلاتی مابین آسیا، عربستان، آفریقا و اروپا داد و ستد می کردند. رشد تجارت ابریشم از سال ۱۳۰ قبل از میلاد آغاز شد و تا حدود سال ۱۴۵۳، یعنی دوران تسلط سلسله هان بر چین به اوج خودش رسید، اما از این زمان به بعد روند کاهشی داشت، زیرا امپراطوری عثمانی تجارت با غرب را تحریم کرد.
انواع دیگری از ابریشم هم وجود دارد. ابریشم توسار (Tussar) توسط کرم های ابریشم وحشی تولید می شود که از درختانی به غیر از درخت توت تغذیه می کنند و ابریشم تولیدی آنها بافتی غنی دارد. ابریشم اری (Eri) از کرمهای ابریشم اهلی شده که از گیاه کرچک تغذیه می کنند، حاصل می شود. پیله این کرم های ابریشم، تارهای ممتد ندارد، بنابراین می توان بدون کشتن کرم ابریشم این تارها را استخراج کرد.
ابریشم آهیمسا (Ahimsa) یا ابریشم آشتی به صورتی خاص تولید می شود تا بتوان بدون کشتن کرم ابریشم، پروانه را از پیله خارج کرد؛ بنابراین تار ابریشم به تکه های کوچکتری شکسته می شود، به همین دلیل نخ استحصال شده از این ابریشم صافی کمتری دارد. خرده لیف های ابریشم از طریق ضایعات الیاف کوتاه که در فرآیند باز کردن ابریشم از پیله به دست می آیند و صافی کمتری دارند، ایجاد می شوند.
بازار با ارزش ابریشم
ابریشم یک ویترین کوچک، اما پر سود محسوب می شود و کمتر از %۰.۲ بازار جهانی الیاف نساجی را نمایندگی می کند. پیش بینی می شود که تا سال ۲۰۲۱، ارزش بازار جهانی ابریشم به ۱۶.۹۴ میلیارد دلار برسد. قیمت واحد ابریشم خام تقریباً ۲۰ برابر پنبه خام است.
چین بزرگترین تولید کننده ابریشم جهان است. میزان تولید ابریشم چین شش برابر دومین تولید کننده بزرگ ابریشم، یعنی هند است. سه کشور دیگر بزرگ تولید کننده ابریشم، ازبکستان، تایلند و برزیل هستند. این پنج کشور بیش از ۹۹% ابریشم جهان را تولید می کنند، با این حال پرورش کرم ابریشم به صورت تجربی در بیش از ۶۰ کشور جهان انجام می شود.
صنایع پرورش کرم ابریشم و استحصال ابریشم از این کرم ها در چین بسیار وسیع و مکانیزه انجام می شود. همین امر می تواند توضیح دهد که چرا نیروی کار شاغل در صنعت ابریشم چین تنها ۱ میلیون نفر است، در حالی که این میزان در هند به ۷۹ میلیون نفر می رسد. بیشتر نیروی کار شاغل در صنعت ابریشم هند روستایی هستند، در واقع صنعت ابریشم هندوستان، صنعتی کلبه ای است که در کنار فعالیت کشاورزی روستاییان انجام می شود.
اثرات زیست محیطی ابریشم، ضد و نقیض است. ابریشم جز الیاف طبیعی است، بنابراین زیست تخریب پذیر است. درختان توت که مأمن کرم های ابریشم محسوب می شوند، به سموم دفع آفات یا کودهای شیمیایی کمی احتیاج دارند؛ به همین دلیل می توانند به صورت ارگانیک رشد کنند و به آب کمتری هم نسبت به پنبه احتیاج دارند.
با این حال شاخص پایداری مواد هیگ = Higg Materials Sustainability Index (MSI) که اثرات زیست محیطی الیاف را از تولید الیاف خام تا تولید پارچه رتبه بندی می کند، ابریشم را در رتبه ای بالاتر از سایر الیاف قرار داده است. این موضوع عمدتا به پتانسیل گرم شدن کره زمین و استفاده عمده از سوخت های فسیلی در مراحل باز کردن پیله های ابریشم و عمل آوری آن مربوط می شود. معیار زیست محیطی ایجاد شده برای الیاف، ابریشم را طبقه بندی نمی کند.
در ضمن فرآیند پرورش کرم ابریشم تا زمانیکه پیله ابریشم تشکیل شود، می تواند بر سلامتی کارگران تاثیر منفی بگذارد. یک مطالعه در سال ۲۰۱۱ که درباره کشاورزان پرورش دهنده کرم ابریشم در کشمیر انجام شد، نشان داد که اکثر تولید کنندگان کرم ابریشم از سوزش چشم، آسیب های بدنی، کمر درد، آلرژی، مشکلات تنفسی و سردرد رنج می برند. به گفته وزارت امور خارجه آمریکا، معضل کودکان کار در تولید پارچه ابریشمی در هند و تولید پیله های کرم ابریشم در ازبکستان وجود دارد.
گزینه های جایگزینی برای تولید مرسوم ابریشم وجود دارند که بیشتر شامل راه حل های ارگانیک هستند. سازمان دیده بان محیط زیست (ICEA)، استانداردی را برای تولید کرم ابریشم ارگانیک وضع کرده است تا شکاف بین استانداردهای ارگانیک حال حاضر اروپا و روش های پرورش کرم ابریشم را پر کند. در ضمن استانداردهای سازمان استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) برای ابریشم نیز قابل استفاده است. این استانداردها کل مراحل تولید پارچه ابریشم از فرآوری الیاف گرفته تا تولید نخ و پارچه خام را پوشش می دهند.
